Przejdź do zawartości

Dwór w Rzekach Wielkich

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Dwór w Rzekach Wielkich
Zabytek: nr rej. 606-X-56 z 30.06.1954 oraz 239/67 z 27.12.1967[1]
Ilustracja
Dwór od strony północnej z portykiem
Państwo

 Polska

Miejscowość

Rzeki Wielkie

Typ budynku

dwór

Inwestor

Jan Komornicki

Kondygnacje

1

Rozpoczęcie budowy

1778

Ukończenie budowy

1791

Ważniejsze przebudowy

1808–1810

Pierwszy właściciel

Jan Komornicki

Kolejni właściciele

Komorniccy,
Franciszek Salezy Chrzanowski, Szwejcerowie, Łąccy, Aleksander Chrzanowski

Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na dole znajduje się ikonka pałacu z opisem „Dwór w Rzekach Wielkich”
Położenie na mapie województwa śląskiego
Mapa konturowa województwa śląskiego, u góry nieco na prawo znajduje się ikonka pałacu z opisem „Dwór w Rzekach Wielkich”
Położenie na mapie powiatu częstochowskiego
Mapa konturowa powiatu częstochowskiego, w centrum znajduje się ikonka pałacu z opisem „Dwór w Rzekach Wielkich”
Położenie na mapie gminy Kłomnice
Mapa konturowa gminy Kłomnice, blisko centrum na dole znajduje się ikonka pałacu z opisem „Dwór w Rzekach Wielkich”
Ziemia50°52′37,7″N 19°23′41,8″E/50,877139 19,394944

Dwór w Rzekach Wielkich – zabytkowy dwór w Rzekach Wielkich w powiecie częstochowskim. Wpisany do rejestru zabytków woj. śląskiego pod nr 606-X-56 z datą z 30 czerwca 1954 roku oraz pod nr 239/67 z datą z 27 grudnia 1967 roku[2]. Zespół dworsko-parkowy zajmuje 2,33 ha powierzchni ziemi[3]. Od południa graniczy z rzeką Wartą.

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Zespół dworski w Rzekach Wielkich (w tym dwór drewniano–murowany i park) powstał w czasach, gdy miejscowość należała do Komornickich herbu Nałęcz. W drugiej połowie XVIII wieku do Rzek przeniosło się czterech braci z tego rodu: Urban, Michał, Jan i Aleksander. Jan Komornicki, który w 1778 roku spłacił udziały braci, stał się jedynym właścicielem tutejszego majątku. Jan, syn Antoniego i Magdaleny z Rogayskich w 1768 roku pełnił urząd pisarza grodzkiego piotrkowskiego, od 1779 roku był podwojewodzim oraz regentem grodzkim, piotrkowskim. W latach 1778–1791 właśnie on wzniósł obecny dwór, który został gruntownie przebudowany około roku 1810. Dwór przedstawiony na mapie z 1791 roku miał odmienną orientację i inny układ folwarków. W pierwszej połowie XIX wieku właścicielem folwarku w Rzekach był syn Jana Władysław Komornicki, wójt gminy Rzeki. W 1856 roku Komorniccy sprzedali tutejszy majątek Franciszkowi Salezemu Chrzanowskiemu herbu Suchekomnaty, który zapisał się w historii jako dobry gospodarz i patriota. W roku 1863 wspierał czynnie powstanie styczniowe, a także służył opieką miejscowemu chłopstwu. W początkach XX wieku spadkobiercami dworu stali się Szwajcerowie (Szwejcerowie) i Łąccy. W 1923 roku nabyty został przez Aleksandra Chrzanowskiego, kombatanta wojny polsko-bolszewickiej w 1920, będącego zresztą krewnym poprzednich właścicieli o tym nazwisku. W latach międzywojennych majątek podupadał głównie wskutek zniszczeń, których doznał podczas I wojny światowej. Gospodarowaniu nie sprzyjały także lata tzw. wielkiego kryzysu. Gdy wybuchła II wojna światowa, Chrzanowski, który cudem uniknął śmierci z rąk Niemców, był nękany przez nich rekwizycjami. Dwór został też obrabowany przez miejscowych, należących do Polskiej Partii Robotniczej, dla której gospodarz majątku był „wrogiem klasowym”. Po wkroczeniu wojsk sowieckich i zainstalowaniu w Polsce stalinowskiego rządu, Aleksander Chrzanowski musiał opuścić Rzeki. W sędziwym wieku zmarł w 1991 roku w Warszawie. Zabudowania folwarczne zostały rozebrane po 1945 roku[4].

Obecnie w budynku dworu mieści się Zespół Szkół w Garnku Szkoła Podstawowa w Garnku Filia w Rzekach Wielkich oraz przedszkole.

Dwór od strony południowej

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Rejestr zabytków nieruchomych – województwo śląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024.
  2. Rzeki Wielkie [online], Polskie Zabytki [dostęp 2016-01-21].
  3. Zabytki [online], klomnice.pl [dostęp 2016-01-21] [zarchiwizowane z adresu 2010-12-23].
  4. Dwór Chrzanowskich, Rzeki Wielkie, Główna 11 – Pałac, Dwór [online], mapa.targeo.pl [dostęp 2016-01-21].

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]